Prędkość znaczy modernizm

Avus Ring Berlin z przejeżdżającą Srebrną Strzałą, proj. Walter Bettenstaedt i Fritz Wilms, 1936.

Po tym torze – zlokalizowanym w zachodniej części Berlina, na końcu Kurfurstendamm – jeździły słynne niemieckie Srebrne Strzały – mercedesy i auto-union znane z niepomalowanych aerodynamicznych kadłubów. W cieniu czerwonej flagi ze swastyką, umieszczonej na szczycie charakterystycznego cylindrycznego budynku, ścigały się z prędkościami przekraczającymi 200 km/h. Ale tor – otwarty w 1921 – był już w latach 30. przestarzały i niebezpieczny – jeden z zakrętów, zbudowany przez nazistów i niezabezpieczony bandą, nazwano sugestywnie Ścianą Śmierci.

Widok z Google Maps. Avus Ring Berlin, proj. Walter Bettenstaedt i Fritz Wilms, 1936.

Budowę toru AVUS (Automobil-Verkehrs- und Übungs-Straße, niem. ulica do ćwiczeń i ruchu) dł. 830m, rozpoczęto w 1913, a ostatnie wyścigi odbyły się w tu pod koniec lat 90. XX w. Budynek powstał w 1936 wg projektu Waltera Bettenstaedta i Fritza Wilmsa. Składa się z dwóch części: owalnej i prostopadłościennej. Cylinder otaczają balkony, z których można było obserwować wyścigi w czasach, kiedy władze nazistowskie bardzo poważnie traktowały sporty motorowe jako element dumy narodowej i ważny czynnik rozwoju techniki. Warto zauważyć, że mimo reprezentacyjnego charakteru obiektu, architekturze nie narzucono cech nazistowskich, ale – prawdopodobnie traktując go bardziej jako część infrastruktury drogowej – zrealizowano jako, być może tylko przypadkowo, modernistyczny.

Okładka francuskiego wydania komiksu Marvano, Grand Prix, dostępnego również w wersji polskiej.

Dziś – zdominowana przez otaczające budynki na terenach targowych – wieża mieści motel, który oklejono reklamami, a na miejscu sztandaru od lat 50. XX w . tkwi gwiazda Mercedesa. Tor nie istnieje, stał się częścią systemu dróg i obwodnicy Berlina (A100).

Freeway Park

Freeway Park, Seattle, proj. Lawrence Halprin, 1976.

Zlokalizowany w Seattle nad Międzystanową Piątką (Interstate 5), Freeway Park powstał w 1976. Zainicjowany przez działacza proekologicznego – Jima Ellisa, został zaprojektowany przez architekta krajobrazu Lawrence’a Halprina – autora modernistycznych sztucznych krajobrazów np. w San Francisco, Portland i wijącej się alei Nicollet Mall w Minneapolis. Halprin pisał:

Nasze współczesne potrzeby są wprawdzie bardziej złożone niż wcześniej, ale czy są tak bardzo różne? (…) Modernizm nie jest tylko kwestią kubistycznych form, ale opiera się na pierwotnych potrzebach człowieka jako jednostki i grup społecznych.  (Peter Walker, Melanie Simo, Invisible Gardens: The Search for Modernism in the American Landscape, The MIT Press 1996, str. 9.)

Projektowane przez niego krajobrazy mają więc modernistyczne kształty, ale nie są mechaniczne w działaniu – umożliwiają wiele nieprzewidzianych czynności – jak ich naturalne odpowiedniki.

Freeway Park, Seattle, proj. Lawrence Halprin, 1976.

Żelbetowe bloki z widocznym deskowaniem szalunków tworzą donice, murki oporowe, kaskady wodne i sztuczne wzniesienia, przenikające się z zielenią. Freeway Park pokrywa nie tylko drogę ekspresową, ale także wielopoziomowy parking, łącząc ratusz z innymi budynkami stanowymi.

Freeway Park, Seattle, proj. Lawrence Halprin, 1976.

Freeway Park, Seattle, proj. Lawrence Halprin, 1976.