Atom

Atomowe Miasto, fotomontaż (nie)pokoje.

Po II Wojnie Światowej, na początku Zimnej Wojny świat ogarnął strach przed bombą jądrową. Choć to Amerykanie zrzucili 2 atomówki na Japonię, właśnie w USA powstawały  najbardziej spektakularne projekty anty-atomowe. Jednym z nich było żelbetowe miasto podziemne, które zaoferowała Nowemu Jorkowi firma zajmująca się wykopami (por. wpis Miasto X). Jednak ucieczka pod ziemię nikogo nie satysfakcjonowała i była oczywiście mało opłacalna. Dlatego w 1948 powstała koncepcja Miasta Atomowego, która pozwalała na pozostanie na powierzchni ziemi. Zaprojektowali je architekt i urbanista Henry S. Churchill – projektant wielu podmiejskich osiedli w USA, współtwórca Greenbelt Communities – oraz konstruktor Fred Severud – m.in. współautor książki pt. Przetrwanie bomby i ty (The Bomb Survival and You).

Miasto Atomowe, proj. Henry S. Churchill i Fred Severud, 1948.

Miasto Atomowe, proj. Henry S. Churchill i Fred Severud, 1948.

Miasto Atomowe podzielone jest na dzielnice – komórki, przeznaczone dla 600-800 rodzin. Każda z komórek oddzielona jest żelbetową strukturą o przekroju eliptycznym, a na połączeniach siatki zaprojektowano także monolityczne wieże. Budynki miałby funkcjonować jako schrony i magazyny mieszczące urządzenia umożliwiające przetrwanie.  Dzięki żelbetowym fortyfikacjom oddziaływanie bomby byłoby teoretycznie ograniczone do jednej komórki. Jak wyglądałyby amerykańskie podmiejskie domki na tle obłych betonowych  wież i kadłubów (ponad 20m wysokości i 400 m długości)? Szkoda zostawić to wyobraźni…

Atomowe Miasto, fotomontaż (nie)pokoje.

Atomowe Miasto, fotomontaż (nie)pokoje.

Plastikowy spinacz

Latająca forteca B17 z wieżyczką dziobową z Plexiglasu, 1943.

Znowu o wojnie, ale w atmosferze wydarzeń na około szwedzkim niebie, może i całkiem na czasie. Plastik – choć istniał na rynku od lat 30. XX w. – został spopularyzowany przez II Wojnę Światową. Twardy, przezroczysty i lekki materiał był stosowany jako osłona kokpitów myśliwców, wieżyczek strzelniczych bombowców i kabin nawigatorów. Popularne do dziś określenie Plexiglas to nazwa handlowa produktu amerykańskiej  firmy Rohm & Haas Co., która produkowała sprzęt militarny.

Przesuwne okna z plastiku, badanie W. Gropiusa, ok. 1947.

Po wojnie szkoda było nie wykorzystać dobrego produktu. Firma Rohm & Haas zatrudniła więc znanego architekta – doktora Waltera Gropiusa z Niemiec, który  wraz ze studentami Yale i Harvardu wypracował nowe „pokojowe” zastosowania plastiku w budownictwie: ścianki działowe, drzwi przesuwne, naświetla, świetliki, zadaszenia, panele wystawiennicze. Warto przypomnieć, że Gropius jeszcze w latach 40. był zwolennikiem haseł nazistowskiej propagandy (por. wpis List do Goebbelsa). Choć może nie jest to jeszcze zbrodnia, to na pewno kojarzy się z amerykańską operacją Paperclip (Spinacz) i rzuca światło na niejednoznaczną sytuację moralną powojennych architektów, ich zleceniodawców i studentów.

Kolorowe ścianki działowe z plastiku, badanie W. Gropiusa, ok. 1947.

1943 – tak było

Reklamy w Architectural Forum 1943 – bez komentarza.

Reklama producenta okien i innych produktów budowlanych Fenstera:

Zlecenia dla architektów NATYCHMIAST. W swych reklamach  my z firmy Fenstera prosimy biznesmenów z całego kraju, aby NATYCHMIAST zatrudnili dostępnych architektów Ameryki do opracowywania planów przyszłości.

Fenstera, Architectural Forum 1943.

Reklama firmy Westinghouse – Klimatyzacja:

Test lotu OK – to ostatnie z 10,000 OK wymaganych przy każdym bombowcu Liberator B-24 zbudowanym w wielkiej fabryce Forda Willow Run. Części samolotów sprawdzane są w klimatyzowanych pomieszczeniach zapobiegających różnicom temperatur i korozji spowodowanej przez wzrost wilgotności. Po Zwycięstwie, Westinghouse dostarczy tysiące codziennych produktów.

Westinghouse, Architectural Forum 1943.

 

Reklama firmy Formica Insulation Co. :

Wiele firm odkłada budowę nowych budynków na czas po Zwycięstwie. Część z tych planów zatrzymuje się na etapie projektów i specyfikacji, tak aby zachować miejsca pracy do czasu, aż nasi chłopcy wrócą do domu. Jeśli przygotowujecie projekty, wiedzcie, że Formica umożliwia uzyskanie wspaniałych efektów…

Formica, Architectural Forum 1943.

 

Reklama firmy Republic – producenta wyrobów ze stali:

Architekci i inżynierowie mają przed sobą wielką pracę. Będą potrzebne nowe super-autostrady, na wiaduktach, ekspresowe, z wydzielonymi pasami ruchu. Wy, którzy rysujecie i będziecie realizować te projekty, macie do wyboru wiele materiałów o różnych właściwościach. Między nimi jest STAL…

Republic, Architectural Forum 1943.